MATERIAŁY - ERGONOMIA z pierwszych zajęć
Czynniki biologiczne
Def. czynnika szkodliwego - jest to czynnik występujący w procesie pracy, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia (czynnik biologiczny).
Podstawy prawne
1. art. 221.1, 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 225, poz. 1672),
2. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384, ze zmianami oraz z 2006 r. Nr 220, poz. 1600),
3. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 listopada 2005 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych wskazanych do wykonania pracownikom podejmującym pracę lub zatrudnionym na tych stanowiskach (Dz. U. Nr 250, poz. 2113),
4. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, ze zmianami z 2005 r. Nr 160, poz. 1356),
5. ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317),
6. rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 ze zmianami oraz z 2001 r. Nr 37, poz. 451),
7. rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 196, poz. 1420),
8. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac(Dz. U. Nr 200, poz. 2047, ze zmianami oraz z 2006 r. Nr 107, poz. 724),
9. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 ze zmianami z 2002 r. Nr 127, poz. 1092),
10. par. 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami z 2007 r. Nr 49, poz. 330),
11. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716).
Czynniki biologiczne jako zagrożenia zawodowe
1. Szkodliwe czynniki biologiczne
mikroorganizmy
makroorganizmy
substancje wytwarzane przez te organizmy lub część organizmów
mikroorganizmy makroorganizmy substancje wytwarzane przez te organizmy
lub część organizmów
- bakterie, - pasożyty, - alergeny - roślinne,
grzyby, - wielokomórkowe – płazińce, - toksyny biologiczne,
pierwotniaki, obleńce, robaki pasożytnicze
mykoplazmy, stawonogi - świerzbowce
chlamydia, riketsie, kleszcze
wirusy, wszy
priony, karaluchy
komary
pchły
muchy
( przenosiciele drobnoustrojów chorobotwórczych)
ssaki - gryzonie (myszy, szczury)
Podział szkodliwych czynników biologicznych w procesie pracy z uwzględnieniem sposobu oddziaływania na pracowników i możliwości wywoływania chorób zawodowych.
1. Czynniki wywołujące choroby zakaźne i inwazyjne (makroorganizmy, robaki)
2. Czynniki alergizujące (alergeny biologiczne – bakterie, grzyby, części roślinne i zwierzęce)
3. Czynniki toksyczne ( endo i egzotoksyny bakteryjne, mykotosyny, jady zwierzęce)
4. Czynniki rakotwórcze (wirusy, aflatoksyny, pył drzewny)
Choroby wywoływane przez bakterie - np. salmonelloza, tężec, gruźlica.
Choroby wywoływane przez wirusy - np. żółtaczki (wirusowe zapalenie wątroby typu A,B, C i D), AIDS, grypa, wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu.
Chlamydia - zaliczane do bakterii łączą cechy bakterii i wirusów
wywołują zakażenia zaliczane do zoonoz np. papuzica, zapalenie płuc.
Grzyby - organizmy rozpowszechnione jak bakterie powodują:
Alergie (płuco farmera), grzybice (narządowe, miejscowe), zakażenia ogólne.
Mykoplazmy – grzybopodobne, metabolizm podobny do bakteryjnego, posiadają 2 rodzaje materiału genetycznego (DNA i RNA)
zapalenie płuc, nosogardzieli, układu moczopłciowego.
Pierwotniaki - jednokomórkowe organizmy zwierzęce powodują np. toksoplazmę, lambiozę, śródmiąższowe zapalenie płuc.
Priony - rodzaj białka (bez materiału genetycznego)
Wywołują chorobę Creutzfeldta – Jacoba (ludzka odmiana gąbczastości mózgu bydła) i gąbczastość mózgu bydła (choroba wściekłych krów).
Choroby zakaźne podlegają zgłoszeniu !
Zgłoszenia stanowią podstawę do bieżącej oceny epidemiologicznej w zakresie chorób zakaźnych.
Pojęcia :
Choroba zakaźna - proces biologiczny zachodzący w organizmie ludzkim będący następstwem działania innego czynnika biologicznego np. bakterii, wirusów, grzybów.
Choroba zaraźliwa - choroba zakaźna, która się łatwo rozprzestrzenia.
Infekcja - zakażenia drobnoustrojami (bakterie, wirusy).
Inwazja - wnikanie i rozwój pasożytów ze świata zwierząt w organizmie człowieka lub zwierzęcia.
Epidemia - masowe zakażenia dużej grupy ludzi na danym terenie (np. epidemia grupy).
Pandemia - jednoczesne zachorowanie masowe na całym świecie (np.AIDS).
Endemia - tlące się ogniska chorób zakaźnych (pojedyncze zachorowania przez całe lata np. trąd, malaria).
Łańcuch epidemiologiczny chorób infekcyjnych (drobnoustroje)
1. Rezerwuar zarazków
2. Źródło zakażenia
3. Drogi szerzenia się zakażeń i chorób
- bezpośrednie,
- pośrednie,
4. Wrota zakażenia
5. Podatny organizm (okres wylęgania, gospodarz jawny, gospodarz utajony, końcowy gospodarz)
6. Grupy ryzyka zachorowania na choroby:
odzwierzęce ( zoonozy),
człowiek – człowiek
7. Profilaktyka
II. Wymogi formalno - prawne w razie zatrudniania pracowników
w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych –
ocena ryzyka zawodowego z uwzględnieniem sporządzenia planu postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia,
wprowadzanie środków profilaktycznych (organizacyjnych, technicznych
i technologicznych minimalizujących ryzyko zawodowe),
- prowadzenie rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych,
- prowadzenie rejestru pracowników narażonych na działanie szkodliwych
czynników biologicznych,
badania profilaktyczne lekarskie,
szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy prowadzeniu tego rodzaju prac w narażeniu na szkodliwe czynniki biologiczne.
III. Klasyfikacja i wykaz szkodliwych czynników biologicznych,
( - grupa 1, 2, 3, 4 zagrożenia – definicje poszczególnych grup czynników
biologicznych,
- przykłady z wykazu szkodliwych czynników biologicznych),
IV. Wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych,
V. Szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanym przez szkodliwe czynniki biologiczne, w tym rodzaju środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych,
VI. Zakres stosowania środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych,
VII. Warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych pracowników.
Czynniki chemiczne i fizyczne
Podstawy prawne -
art. 220, 222, 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 225, poz. 1672),
art. 227, art. 228 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 225, poz. 1672),
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 161, poz. 1142),
- najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń;
- najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina;
- najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) - wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie;
- dla fizycznych czynników szkodliwych -
- najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia –
(NDN) - wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu
8- godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy,
określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej
nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń;
- NDN - poziom dźwięku wynosi dla ekspozycji 8-godzinnej – 85 dB,
- maksymalny (A) poziom dźwięku wynosi - 115 dB,
- szczytowy poziom dźwięku wynosi - 135 dB.
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 161, poz. 1142):
zmiana - NDS, NDSCh substancji i mieszanin oraz dodanie NDS, NDSCh
nowych substancji i mieszanin do pozycji 495 i pyłów 19
oraz zmiana NDS pyłu całkowitego i respirabilnego zawierającego
azbest (0,5 ; 0,1), dla pyłów o właściwościach zwłókniających podaje się
ilość włókien respirabilnych w cm3.
zmiana - ekspozycji dziennej drgań miejscowych - 2,8 m/s2
- ekspozycji trwającej do 30 minut drgań miejscowych – 11,2 m/s2
zmiana - ekspozycji dziennej drgań o ogólnym działaniu - 0,8 m/s2
- ekspozycji trwającej do 30 minut drgań o ogólnym działaniu –
3,2 m/s2
- rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 05.08.2005r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318)-
hałas – każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy;
drgania mechaniczne - drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem; drgania miejscowe i drgania ogólne;
wartości progów działania charakteryzujących hałas – dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do
8 – godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do tygodnia pracy wynosi 80 dB,
- dla szczytowego poziomu dźwięku C – jako wartość progów działania przyjmuje się wartość NDN wynoszącą 135 dB;
wartości progów działania charakteryzujących drgania mechaniczne
– jeżeli występuje w postaci drgań miejscowych dla ekspozycji dziennej 8- godzinnej 2,5 m/s2,
– jeżeli występuje w postaci drgań ogólnych dla ekspozycji dziennej 8- godzinnej 0,5 m/s2,
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, ze zmianami z 2005 r. Nr 160, poz. 1356),
rozporządzenie MZ z dnia 30.12.2004r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2005r. Nr 11, poz. 86),
rozporządzenie MZ z dnia 20 kwietnia 2005r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645):
w przypadku występowania w środowisku pracy czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym badania i pomiary przeprowadza się:
- co najmniej raz na 3 miesiące – przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach,
- co najmniej raz na 6 miesięcy - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach,
- w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika;
w przypadku występowania w środowisku pracy czynnika szkodliwego o innym działaniu badania i pomiary przeprowadza się:
- co najmniej raz w roku – przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach,
- co najmniej raz na 2 lata - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach,
- w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika;
- badania i pomiary czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki 2 ostatnio przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego, a w procesie technologicznym lub w warunkach występowania danego czynnika nie dokonała się zmiana mogąca wpływać na wysokość stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia;
- w przypadku występowania w środowisku pracy szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego określono wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego, przeprowadza się pomiary ciągłe stężenia tego czynnika.
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami z 2007 r. Nr 49, poz. 330).
|